Aby pobrać plik pdf z Merkuriuszem - kliknij na okładkę
Merkuriusz Łęczyński nr 35 ● 2022
Wydano staraniem
Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łęczyńskiej
ul. Tysiąclecia 10, 21-010 Łęczna
www.towarzystwoleczna.pl
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Redakcja
Monika Bogusz
Paweł Brodzisz
Eugeniusz Misiewicz (red. naczelny)
Korekta
Janina Hunek
Skład komputerowy
Mariusz Bartniczuk
Paweł Brodzisz
Projekt okładki
Mariusz Bartniczuk
Na okładce
Bogdanka, II połowa lat 70. XX w.
fot. ze zbiorów rodziny Walasów
Nakład: 600 egz.
Copyright by
Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łęczyńskiej
Łęczna 2022
ISNN 1233-8885
W numerze:
Anna Jączek, Michał Kubera
Okolice Łęcznej w okresie wczesnego neolitu w świetle ostatnich badań archeologicznych
Andrzej Żor
O Janie Blochu trochę inaczej
Ewa Grzesiak
Szkolnictwo żydowskie w Łęcznej w okresie międzywojennym
Monika Bogusz
Społeczność żydowska Łęcznej w okresie zaboru rosyjskiego
Janusz Łosowski
Łęczna w świetle meldunków policyjnych z roku 1937. Cz. 3 (12)
Kazimierz Woś
W 80. rocznicę powstania Armii Krajowej
Artur Piekarz
Bunkier „Uskoka”
Danuta Matłaszewska
Jaszczów. Szpital we dworze czy w starej karczmie?
Bożena Warzyszak
Dwór w Ciechankach i jego dawni mieszkańcy – Lachertowie
GALERIA FOTO
Tak się zaczęło... Bogdanka przed rokiem 1982
Jolanta Chwałczyk
Górnictwo musi odejść, ale powinno odejść godnie – rozmowa z dr. inż. Stanisławem Stachowiczem
Eugeniusz Misiewicz
Warto wiedzieć, że… Cz. 4
Eugeniusz Misiewicz
Adam Świeca – pożegnanie
PRZEDRUK Z PRASY
Łęczna na łamach dawnej prasy – „Architektura” 6/1985
Paweł Brodzisz
Z działalności Towarzystwa
Paweł Brodzisz
Kalendarium wydarzeń kulturalnych
WSTĘP
Drogi Czytelniku,
35 edycja „Merkuriusza” ukazuje się w roku, który obfituje w istotne dla historii ziemi łęczyńskiej rocznice, przypominamy kilka z nich.
Mija 40 lat od uruchomienia pierwszej ściany wydobywczej w kopalni Bogdanka. Po-mimo iż obecnie wiele się mówi o odejściu od tego surowca i poszukiwaniu alternatywnych, odnawialnych źródeł energii, to dla Łęcznej i regionu kopalnia miała i ma niewyobrażalny wpływ na potencjał rozwojowy miasta i regionu oraz dobrobyt jego mieszkańców. W przeszłości Bogdanka na liście do likwidacji, dzisiaj z rocznym wydobyciem w granicach 9 mln ton jest jednym z liderów w produkcji węgla kamiennego w Polsce. Od lat uznawana za najlepszą polską kopalnię i jedną z najnowocześniejszych w Europie. W obliczu wojny w Ukrainie
i embarga na surowce energetyczne „płynące” dotychczas ze wschodu, węgiel niespodziewanie powrócił do łask i stał się towarem deficytowym i pożądanym. Jaki będzie los lubelskiego węgla i tego zakładu, który wrósł i „zaaklimatyzował” się w naszym krajobrazie i co-dziennym życiu? Prezes-legenda dr Stanisław Stachowicz – dyrektor naczelny i prezes zarządu kopalni w latach 1990-2007 – w rozmowie z Jolantą Chwałczyk powraca do przeszłości Bogdanki, snując jednocześnie rozważania na temat jej przyszłości.
Pamięci Jana Blocha, zasłużonego właściciela dóbr Łęczna (1879-1902), przemysłowca, finansisty, jednego z twórców kolei w Królestwie Polskim, autora licznych prac naukowych, inicjatora budowy Muzeum Wojny i Pokoju w Lucernie, filantropa i pacyfisty, pierwszego polskiego kandydata do Pokojowej Nagrody Nobla – w 120 rocznicę śmierci jego sylwetkę
i działalność przybliża dr Andrzej Żor, autor licznych biografii historycznych, m.in. A. Wielopolskiego, L. Kronenberga, J. G. Blocha.
80 lat temu, w 1942 roku, w następstwie ludobójczej operacji „Reinhardt” doszło do całkowitej eksterminacji społeczności żydowskiej Łęcznej, żyjącej tutaj od XVI wieku. Łęcznianom wyznania mojżeszowego poświęcamy dwa artykuły. Dr Monika Bogusz przedstawia funkcjonowanie gminy żydowskiej (kahału) w Łęcznej w czasach Królestwa Polskiego, Ewa Grzesiak kreśli zaś szkic o szkolnictwie żydowskim w Łęcznej w okresie międzywojennym.
„Merkuriusza” otwiera artykuł Anny Jączek i Michała Kubery, w którym dzielą się oni wynikami badań archeologicznych prowadzonych w ostatnim czasie w pobliskim Leopoldowie
i Milejowie. Szpital we dworze czy w starej karczmie? – na to pytanie próbuje odpowiedzieć Danuta Matłaszewska, przybliżając arcyciekawe wątki dotyczące zarania lecznicy w Jaszczowie. Prof. Janusz Łosowski kontynuuje cykl policyjny i przytacza kolejną dawkę meldunków komendanta Posterunku PP w Łęcznej składanych przełożonemu w Lubartowie.
Kazimierz Woś swój tekst poświęca powołanej 80 lat temu Armii Krajowej i funkcjonującym w jej strukturach placówkom Nr 5 i 6, operującym na terenie Milejowa, Brzezin, Biskupic i Trawnik. Dr Artur Piekarz z IPN w artykule Bunkier „Uskoka” przywołuje postać kpt. Zdzisława Brońskiego, niekwestionowanego dowódcy polowego antykomunistycznego podziemia na Lubelszczyźnie, i naświetla szerzej nieznane fakty związane z bunkrem „Uskoka”, życiem jego głównego lokatora i tragicznym finałem – śmiercią niezłomnego kapitana.
Paweł Brodzisz przygotował kolejną dawkę informacji o najważniejszych wydarzeniach kulturalnych i artystycznych, które miały miejsce w Łęcznej. Tradycyjnie już w „Merkuriuszu” nie mogło zabraknąć ciekawych fotografii archiwalnych i dokumentujących współczesne wydarzenia.
Zachęcam do pochylenia się nad kartami „Merkuriusza” i życzę przyjemnej lektury.
Eugeniusz Misiewicz